Paliwo dla mózgu
Czerw 25, 2014 Ciekawostki
W ciągu jednej minuty przez usianą naczyniami wątrobę, przepływa około 1,5 l krwi. Jej powierzchnia podzielona jest na maleńkie fragmenciki o niewyraźnych granicach, których średnica nie przekracza nawet 1mm. Są to podstawowe jednostki czynnościowe wątroby zwane zrazikami, których liczbę szacuje się aż na 45 mln. Każdy z nich przypomina ogromną fabrykę chemiczną i ma ponad pół miliona komórek zwanych hepatocytami. Każda (chociaż maleńka i niedostrzegalna) potrafi w swym wnętrzu przeprowadzić ponad 500 niezwykle skomplikowanych reakcji chemicznych.
Hepatocyty pełnią bardzo istotną funkcję w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy i białek. Magazynują też witaminy A, D i B₁₂ oraz znaczne ilości żelaza. Wytwarzają czynniki krzepnięcia krwi. Jedną z najistotniejszych funkcji, jaką podejmuje wątroba jest jej zdolność do neutralizacji niebezpiecznych związków chemicznych: trucizn, leków, pestycydów oraz innych substancji zanieczyszczających środowisko. Dzięki zadziwiającym możliwościom, komórki wątrobowe potrafią z tych agresywnych cząstek uczynić substancje nieszkodliwe. Bezpiecznie usuwają je z ustroju z żółcią lub moczem, pod warunkiem, że zapewniamy im spokojną i komfortową pracę.
Ograniczona moc przerobowa
Człowiek w ciągu kilkudziesięciu lat życia spożywa około 80 ton żywności i popija to przynajmniej 50 tysiącami litrów różnych płynów. Nie bez przyczyny osoby pochłaniające ogromne ilości pożywienia cierpią na różne schorzenia wątroby. Kiedy przeciążamy narząd, na terenie komórek wątrobowych zaczyna tworzyć się chaos i przesilenie. W efekcie znacznego zamieszania, hepatocyty wyłączają z użytku określone szlaki produkcyjne.
W pierwszym etapie zatrzymywane są niezwykle energochłonne procesy syntezy białek. Ta decyzja pociąga jednak za sobą wiele dalszych, poważnych konsekwencji. W organizmie upośledza się synteza hormonów, enzymów oraz różnych substancji biorących udział w złożonym procesie metabolizmu. Jeżeli ich produkcja jest niewystarczająca, kuleczki tłuszczu błąkają się w krwiobiegu czyniąc spustoszenie. A znaczna cześć przedostaje się do wnętrza wygasłych fabryk wątrobowych, prowadząc do ich ogólnego stłuszczenia.
Nadmiernie otłuszczone hepatocyty rozrastają się do nienaturalnych rozmiarów, aż wreszcie pękają i umierają. W ich miejsce pojawiają się włókna tkanki łącznej. Jeżeli liczba obumarłych komórek wątrobowych jest zbyt duża może dojść do znacznego zwłóknienia narządu i poważnego upośledzenia jego czynności. Wówczas maleją nie tylko zdolności produkcyjne hepatocytów, ale także ich umiejętności dotyczące neutralizacji toksycznych odpadów.
Oszczędzaj wątrobę
Aby utrzymać wysoką sprawność tej niezwykłej fabryki chemicznej w naszym organizmie, należy zwrócić uwagę na to, co jemy. Nadmiar tłuszczu, cukru oraz żywności wysokoprzetworzonej naszpikowanej sztucznymi dodatkami stanowi dla wątroby niezwykle silne obciążenie. Jeżeli dołączy do tego często spożywany alkohol, a także różne leki, moce przerobowe fabryk wątrobowych mogą okazać się niewystarczające. W konsekwencji może to prowadzić do rozwoju stanów zapalnych oraz w dalszym etapie niezwykle niebezpiecznych zmian martwiczych.
Oszczędzanie wątroby jest więc niezwykle istotne. Jeżeli przyjmujemy dużo pokarmu na raz, to rośnie ryzyko przeciążenia wątroby. Bardzo ważne jest więc spożywanie większej ilości w mniejszych porcjach. Unikać należy potraw tłustych, mącznych, smażonych, szczególnie w połączeniu z dużą ilością cukru. Smażona kiełbasa z grilla, dwie bułki i piwo powodują poważne przesilenie wątroby nawet na okres kilkunastu godzin. Podobnie działają tłuste ciasta z kremem, frytki, chipsy, produkty wędzone czy chemiczne zupy w proszku.
Nasze pożywienie nie powinno zatruwać wątroby, lecz wspomagać jej działanie. Komórkom wątrobowym najlepiej służy dieta zawierająca odpowiednią ilość białka, witamin i składników mineralnych. Hepatocyty szczególnie preferują węglowodany złożone zawarte w: ciemnym pieczywie, płatkach zbożowych, ryżu brązowym czy kaszach. A także chude produkty mleczne, ryby oraz oleje roślinne.
Wspomaganie wątroby
W warunkach przesilenia pracy wątroby, jej aktywność można wspomagać. Jedną z takich substancji jest m.in. sylimaryna – kompleks związków flawonoidowych z owoców ostropestu plamistego. Ma ona korzystne działanie antyutleniające, dzięki czemu chroni błony komórek wątrobowych oraz ich wnętrze przed atakiem wolnych rodników, a także ogranicza wnikanie toksyn.
Sylimarynama korzystne działanie przeciwzapalne, hamuje reakcje włóknienia wątroby oraz przyspiesza proces regeneracji hepatocytów. Preparat z wyciągiem sylimaryny można stosować zapobiegawczo (np. przed i po wypiciu większej ilości alkoholu lub przejedzenia się) oraz leczniczo w okresie regeneracji narządu. Pomocna może okazać się także lecytyna. Jej najlepszym źródłem są: soja, tłoczone na zimno oleje roślinne, orzechy, nasiona, żółtka jaj.
Chora wątroba
Chora wątroba potrzebuje odpowiedniej diety. Pożywienie powinno dostarczać wszystkich składników potrzebnych do utrzymania równowagi metabolicznej. Zasadniczym celem diety jest zwiększenie spożycia białka (decyduje stopień wydolności narządu), wykluczenie ciężkostrawnych tłuszczy, produktów obfitujących w błonnik (surowe warzywa, owoce, gruboziarniste pieczywo), oraz pokarmów wzdymających (warzywa kapustne, cebulowe, strączkowe).
Ważne jest wyeliminowanie alkoholu, mocnej kawy oraz ostrych przypraw. Zabronione są również dania ciężkostrawne i smażone. Nasiąknięte tłuszczem pożywienie jest trudne do strawienia i silnie obciąża wątrobę. Tłuszcze w niewielkiej ilości należy podawać na surowo do gotowych potraw (np. oleje do sałatek). Jadać częściej, ale mniej, bo wtedy pokarm jest lepiej trawiony i przyswajany. W efekcie tego nie obciążamy zbytnio wątroby, a dociera do niej więcej składników odżywczych. Nie wolno jeść w pośpiechu (stres i napięcie utrudniają trawienie). Potrawy należy przyrządzać metodą gotowania w wodzie lub na parze. Można stosować duszenie lub obsmażanie produktów bez tłuszczu. Zalecane jest pieczenie w folii przezroczystej, pergaminie, na ruszcie, w piekarniku lub opiekaczu elektrycznym.
| Grupa produktów | Wskazane | Niewskazane |
| Nabiałowe | napoje mleczno-owocowe, mleko do 2%, sery twarogowe chude, masło, margaryny miękkie w ograniczonych ilościach, jaja gotowane na miękko, na parze, w koszulkach, omlet na parze | śmietana, lody, białe sosy, sery tłuste, dojrzewające, pikantne, mleko w większych ilościach, jogurty, kwaśne produkty mleczne, maślanka, serwatka, jaja gotowane na twardo, jajecznica, smażone omlety. |
| Mięsne | Cielęcina, wołowina, kura, indyk, kurczak, królik, chuda szynka drobiowa, polędwica | wieprzowina, baranina, kaczka, gęś, dziczyzna, podroby, pozostałe wędliny i konserwy mięsne, produkty wędzone, salceson, kaszanka, pasztetowa |
| Półmięsne i bezmięsne | budynie z kasz, warzyw, makaronu, mięsa, rissotto | potrawy smażone na tłuszczu, bigos, gołąbki, fasolka po bretońsku, frytki |
| Ryby | chude ryby gotowane lub pieczone we folii, np. morszczuk, mintaj, dorsz, szczupak | tłuste ryby, konserwy rybne, ryby wędzone, marynowane, solone |
| Zupy i sosy | zupy owocowe, jarzynowe, bez zasmażek, sosy łagodne: koperkowy, cytrynowy, pomidorowy | zupy tłuste zawiesiste, zasmażane, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, rosoły, buliony |
| Dodatki do zup | bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, ryż, ziemniaki, lane ciasto, makaron nitki | kluski kładzione, grube makarony, nasiona roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo, kiełbasa |
| Tłuszcze | dodawane na surowo: oleje roślinne, masło, w ograniczonych ilościach (margaryny miękkie) | smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde |
| Produkty zbożowe | drobne makarony, pieczywo pszenne, bułki pszenne, rogale maślane, sucharki, jasny ryż, kasza manna, płatki pszenne, owsiane | pieczywo świeże, chrupkie, z ziarnami lub otrębami, razowe; grube kasze, ciemny ryż, grube makarony |
| Wyroby cukiernicze | ciastka, biszkopty, herbatniki „Petit Beurre”, galaretki owocowe, budynie, kisiele, musy, bezy, przeciery owocowe | ciasta z kremem, słodycze zawierające alkohol, czekolada, cukierki, dżemy, marmolady, lody, chałwa |
| Warzywa i owoce | gotowane lub przetarte: ziemniaki, buraki, kalafior, szpinak, pomidory bez skórki, owoce dojrzałe, niekwaśne jabłka gotowane | surowe warzywa i owoce, warzywa strączkowe (groch, fasola), kapustne, cebula, czosnek, brukiew, rzodkiewka, kalarepa, gruszki, czereśnie, daktyle |
| Napoje | kawa zbożowa z mlekiem, herbaty owocowe, ziołowe, napoje mleczno-owocowe, woda niegazowana | napoje alkoholowe, napoje mleczno-owocowe, płynna czekolada, mocna kawa, woda i napoje gazowane |
